Tekst Marte van der Linden
Hoe zit een kernreactor eigenlijk in elkaar? Hoe bereidt een kerncentrale zich voor op ongevallen? En hoe zijn taken en verantwoordelijkheden bij een ongeval georganiseerd? Deze vragen stonden centraal in de cursus Reactorkunde die leden van de ongevalsorganisatie straling (OOS) in 2022 hebben gevolgd. De cursus werd gegeven door medewerkers van Kerncentrale Borssele (EPZ). Naast de jaarlijkse oefening is ook deze cursus een goede manier om elkaar op de hoogte te houden.
Wat gebeurt er in een kernreactor?
In een kerncentrale wordt energie opgewekt door atoomkernen te splijten. De splijtbare atomen zitten in splijtstofstaven bij elkaar in een reactorvat van dik staal. De warmte die bij het splijten vrijkomt wordt gebruikt om stoom te maken. De stoom drijft vervolgens een turbine aan die elektriciteit opwekt.
Wat is een splijtingsreactie?
Bij een splijtingsreactie komt niet alleen warmte vrij, maar ook enkele neutronen. Ieder neutron kan in theorie een nieuwe splijtingsreactie op gang zetten. Daardoor kan het aantal splijtingsreacties (en dus de temperatuur) per seconde snel oplopen. In een kerncentrale zijn daarom verschillende manieren om te zorgen dat het splijtingsproces beheersbaar blijft. Het proces kan worden afgeremd door het ‘afvangen’ van overtollige neutronen. Bijvoorbeeld door het toevoegen van moderatoren of door het laten zakken van de regelstaven in de reactor.
En stel het gaat mis…
EPZ en de OOS oefenen ieder jaar de bestrijding van een kernongeval. Want stel nu dat het toch mis gaat. Op de tweede dag van de cursus lag de focus op ongevallenbestrijding. Het was erg goed om te leren waaraan je kunt merken dat het mis dreigt te gaan. Een plotselinge toename in druk of in de hoeveelheid radioactieve stoffen in een installatieonderdeel is een goede indicatie dat er iets niet klopt. Een kleine beschadiging aan een splijtstofstaaf leidt bijvoorbeeld tot een toename van radioactieve stoffen in de primaire waterkringloop. Nu vormt niet elke afwijkende situatie gelijk een gevaar voor de samenleving. De waterkringloop is goed van de turbine gescheiden en afgesloten van de buitenwereld.
….dan is het goed te weten wie welke taken en verantwoordelijkheden heeft
De cursus ging in op de alarmorganisatie van EPZ en de kritische veiligheidsfuncties. In de beginfase van een alarmsituatie berekent EPZ op basis van de status van de verschillende systemen de kans op een bepaalde standaardbronterm. Hierin wordt per nuclide de grootte van de potentiële lozing gegeven. De OOS kan met deze bronterm berekenen wat de mogelijke effecten zijn voor de omgeving en een meetplan opstellen. In een latere fase van een ongeval, als er daadwerkelijk een lozing heeft plaatsgevonden, wordt de bronterm door EPZ zo nauwkeurig mogelijk bepaald. Op verschillende plaatsen in de kerncentrale is meetapparatuur geplaatst waarmee kan worden bepaald welke insluitsystemen intact zijn en langs welke routes lozingen plaatsvinden.
Kortom: Nuttig en leerzaam
Het was een nuttige en leerzame cursus, die zeker van toegevoegde waarde is voor de ongevallenbestrijding. De OOS-leden weten nu op welke manier EPZ de brontermen vaststelt. En de cursusleiders van EPZ hebben tijdens de vele discussiemomenten geleerd hoe de OOS deze informatie gebruikt tijdens de ongevalsoefeningen.
