Tekst Puck Brandhoff
Staal wordt gemaakt uit ijzererts, waar van nature een beetje radioactief materiaal in zit. Deze radioactiviteit komt bij de productie van staal terecht in een bijproduct: staalslakken. Dit bijproduct kan worden gebruikt als vulling van geluidswallen of als ondergrond van een weg. Zo ook op het terrein langs snelweg A15 nabij Spijk. Hier was 600.000 tot 700.000 ton (!) staalslakken gestort voor de aanleg van een geluidswal. Een burger vroeg zich af of er radioactieve stoffen in deze staalslakken zitten en of die een risico voor de gezondheid vormen. Onderzoek van het RIVM laat zien dat dat niet het geval is.
Onderzoek ANVS en RIVM
De Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) startte een onderzoek naar de radiologische risico’s van de staalslakken op het terrein bij Spijk. Het RIVM kreeg de opdracht te meten hoeveel radioactieve stoffen in de staalslakken bij Spijk zitten en welk risico dit oplevert. Staalslakken bevatten naast radioactieve stoffen vaak chemische stoffen en zware metalen. In dit onderzoek is alleen gekeken naar risico’s van radioactiviteit, en niet van andere bestanddelen.
Opzet onderzoek
Omdat het hier ging om veel materiaal, verspreid over een groot oppervlak, was het inzetten van de stralingsmeetwagens van de ongevalsorganisatie straling de beste optie. Deze wagens kunnen rijdend het stralingsniveau in een gebied in kaart te brengen. Dit gebied was alleen slecht begaanbaar. Daarom is het rijdend meetsysteem omgebouwd tot een lopend meetsysteem. De meetwagenbemanning heeft lopend in een raster, met een tas met stralingsmeetapparatuur en een gps, het stralingsniveau op het terrein in kaart gebracht. De resultaten zijn gevisualiseerd in een GIS-systeem (zie figuur hieronder). Deze alternatieve techniek kan ook worden ingezet bij een incident. Er zijn geen hotspots gevonden, de radioactiviteit in de staalslakken was gelijk verdeeld over het hele gebied.
Toetsing aan de norm
Om de hoeveelheid radioactiviteit in de staalslakken te toetsen aan de norm is aanvullende in-situ gammaspectrometrie uitgevoerd. Daarbij is een hoge-resolutie detector op 1 meter boven de grond geplaatst. Hierdoor werd in één meting een groot oppervlak bekeken, en waren er weinig metingen nodig om het terrein in kaart te brengen, zonder monsters te hoeven nemen. Dit type metingen geeft voor elk gevonden nuclide (gammastralers) de activiteitsconcentratie (Bq/m², Bq/m³, of Bq/g). Ook deze aanpak is inzetbaar bij een grootschalig incident, bijvoorbeeld om depositie in kaart te brengen bij een kernongeval.
Conclusie
De hoeveelheid radioactieve stoffen in staalslakken bij Spijk bleek ver onder de norm en er zijn geen radiologische risico’s voor mens en milieu. Het dosistempo lag zelfs lager dan het natuurlijk achtergrondtempo op omliggend terrein. U kunt meer lezen over dit onderzoek in ons rapport.
