RIVM werkt mee aan internationale aanpak Klimaat en Gezondheid

Lisbeth Hall is onderzoeker bij het RIVM op de afdeling Gezondheid, Leefomgeving en Nazorg. De focus van haar werk ligt zowel in Nederland als ver over de grens. Klimaatverandering wordt internationaal gezien als belangrijkste gezondheidsdreiging van deze eeuw. Het RIVM werkt internationaal samen met zusterinstituten en organisaties om bij te dragen aan kennis en oplossingen hiervoor.

'We kunnen veel leren van ervaringen uit andere landen, en kennis uitwisselen met elkaar'

'Zorg bij overstromingen dat de juiste adviezen en handelingsperspectieven zoveel mogelijk al klaar liggen'

Zie ook het artikel 'Klimaatverandering: nu al impact op gezondheid'

Het is duidelijker geworden dat klimaatverandering leidt tot meer extreem weer. “We zien het aan de hittegolven in Noord-Amerika op onverwachte plekken, aan de hevige overstromingen in Duitsland, België en Zuid-Limburg,” zegt Lisbeth Hall. “De extremen worden extremer.”

Het IPCC-rapport van augustus 2021 liet het ook zien. De opwarming van de aarde is nu wereldwijd merkbaar. De uitstoot van broeikasgassen door de mens is de oorzaak. Ook is het waarschijnlijk dat de grens van 1,5 graad temperatuurstijging bereikt wordt tussen nu en 2040, sneller dan eerder verwacht.

Omvangrijke bedreiging gezondheid en welzijn

Vanuit internationaal perspectief wordt klimaatverandering gezien als een omvangrijke bedreiging voor gezondheid en welzijn van de bevolking. De urgentie is dus hoog om klimaatverandering aan te pakken.

Van 31 oktober t/m 12 november 2021 vindt de Klimaatconferentie ‘United Nations Climate Change Conference of the Parties’ (COP26) in Glasgow plaats. In Glasgow krijgt gezondheid in relatie tot klimaat meer aandacht dan ooit, met een door de WHO geïnitieerd Health Programme.

Om beleidsmakers te ondersteunen heeft de WHO Working Group on Health in Climate Change, waar Brigit Staatsen en Lisbeth Hall aan deelnemen, net een paper uitgebracht, zie de link onderaan dit artikel.

Huidkanker en hitte

Onlangs brachten Lisbeth Hall en andere RIVM-onderzoekers een rapport uit waarin ze de ontwikkelingen in gezondheidseffecten in Nederland in een situatie met en zonder internationaal klimaatbeleid in kaart brachten.

Een van de conclusies uit het rapport was dat de kans op huidkanker toeneemt door meer warme, zonnige dagen. Lisbeth Hall: “We staan steeds voor de vraag: wat is nu precies toe te schrijven aan klimaatverandering? Warm zonnig weer lokt blootstelling aan de zon uit, maar wat speelt nog meer een rol? Want meer huidkanker kan ook betekenen dat mensen zonder bescherming gaan zonnen of dat er betere diagnostiek is.”

In een andere studie onderzocht het RIVM samen met internationale partners de gezondheidsgevolgen van hitte. Zo weten we dat van de sterfgevallen door hitte in Nederland al 31% kan worden toegeschreven aan klimaatverandering. Dat komt neer op bijna 250 sterfgevallen per jaar.

Internationaal werken aan gezondheidsindicatoren

Ook de International Association of National Public Health Institutes (IANPHI) ziet klimaatverandering als een van de belangrijkste gezondheidsdreigingen van het moment. Het RIVM is onderdeel van de IANPHI-werkgroep klimaat en gezondheid. Met zo’n tien instituten, onder meer vanuit Engeland en Frankrijk, stelde de werkgroep een Roadmap op met acties voor Klimaat en Gezondheid.

Een van de acties in die Roadmap is om gezondheidsindicatoren van klimaatverandering te ontwikkelen. “Om gezondheid te monitoren kijken we normaal gesproken naar ziekte of sterfte,” legt Lisbeth Hall uit. “Maar de gegevens over ziektes die beïnvloed kunnen worden door klimaatverandering zijn vaak niet toereikend. Daarom kijken we ook naar blootstellingsindicatoren, zoals temperatuur, luchtverontreiniging en pollenconcentraties.”

“We zien in Nederland bijvoorbeeld dat planten eerder bloeien en dat het bloeiseizoen ook later eindigt,” zegt Hall. “Hierdoor begint het hooikoortsseizoen ook vroeger en gaat het langer door. Maar we weten niet precies hoeveel mensen hooikoorts hebben in ons land en wat hun medicatiegebruik is. Veel hooikoortspatiënten gaan niet naar de huisarts. Ze kopen hun medicijnen bij de drogist of apotheek.”

Met behulp van die gezondheidsindicatoren is monitoring van de effecten van adaptatie- of mitigatie-maatregelen ook beter mogelijk. “We kunnen veel leren van ervaringen uit andere landen, en kennis uitwisselen met elkaar,” zegt Lisbeth Hall.

Mentale gevolgen klimaatverandering

Aan extreem weer zijn ook andere aspecten verbonden. “Van bijvoorbeeld een overstroming weten we dat je er ook mentaal last van kunt krijgen,” zegt Hall. “Een evacuatie, verlies van bezittingen of zelfs je huis. Dat geeft veel druk op het mentale welzijn.” Ook langdurige droogte kan zo’n effect hebben, vooral bij boeren die misoogsten meemaken. Dan is kennis over nazorg bij rampen en mentale gezondheid nodig om de impact op de gezondheid te beperken en te monitoren.

Dergelijke kennis is ook ruimschoots aanwezig bij het RIVM. Hall wijst op het belang van een goede voorbereiding en samenwerking met lokale experts.

“Neem de overstromingen in Zuid-Limburg, waar sprake was van verontreinigd slib. Wat moeten mensen dan wel en niet doen? Zorg dat de juiste adviezen en handelingsperspectieven zoveel mogelijk al klaar liggen. Het RIVM kan zeker een rol spelen in de kennis ter voorbereiding op extreem weer en in de nafase. In Nederland bij het ondersteunen van de GGD-en, en over de grens.”