De peperbus, de bekende kerktoren van Zwolle, ligt op het hoogste punt. Zwolle ligt laag en wordt omgeven door water. Deze situatie maakt Zwolle extra kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Reden genoeg voor een degelijke Zwolse adaptatiestrategie. Lisa de Groot, programmamanager Klimaatadaptatie in Zwolle: “Als regio willen we een demo-delta zijn, waar anderen profijt van hebben.”
Lisa de Groot: 'We betrekken de inwoners bij de groene stad.'
Lisa de Groot: “Mensen denken vaak: Zwolle ligt toch niet in een overstromingsgebied, richting het oosten? Maar Zwolle ligt in een delta, dus laag. Het gevaar komt van alle kanten. Van de rivier de IJssel, de Vecht en de Sallandse weteringen.”
Met waterkeringen is de omgeving van Zwolle beschermd tegen overstromingen. Maar de binnenstad ligt buitendijks. De stadsgrachten staan in open verbinding met het IJsselmeer. Extra water in het IJsselmeer betekent daarom meteen een hogere waterstand in de stadsgrachten.
Leefbare stad
“Door de klimaatverandering wordt de druk groter,” zegt De Groot. “Hoe houden we een leefbare stad? We krijgen te maken met wateroverlast, maar ook met verdroging door de droge zandgronden. De bodem neemt niet genoeg water op. We hebben het natuurlijk niet alleen over Zwolle, water houdt zich niet aan grenzen. Dus in de hele regio richten we ons op een zogenoemd veerkrachtig watersysteem.”
In 2050 moet Zwolle helemaal klimaatbestendig zijn. Om daar te komen is de Zwolse adaptatiestrategie in drie pijlers opgedeeld: Omgaan met overstroming; Groenblauw netwerk voor klimaatbestendige stad en Stadsbreed vergroenen.
50 Tinten Groen
Voor die stadsbrede vergroening zijn allerlei groene initiatieven gaande in straten en buurten. Zoals ‘50 Tinten Groen’ in de wijk Assendorp. De inwoners van deze wijk laten de huizen isoleren, besparen energie én gaan voor duurzame opwek van energie. Ook nemen ze initiatieven om de wijk groener te maken en mobiliteit te verduurzamen. Daarmee combineren ze adaptatie-opgaven met de opgaven van de energietransitie én gezonde mobiliteit voor een aantrekkelijke woon- en leefomgeving.
Verder was Zwolle een enthousiast deelnemer van het NK Tegelwippen, waarbij inwoners eigen geveltuintjes aanleggen. “We willen alle straten groener maken,” licht De Groot toe. “Dat is op alle fronten een goed idee. Het past ook in onze mobiliteitsvisie, namelijk ‘voetganger eerst’. De beleving van de straat of de buurt vinden we heel belangrijk.”
Groen heeft bewezen gezondheidsvoordelen. Het draagt bij aan ons geluk en onze gezondheid, en het draagt dus ook bij aan klimaatadaptatie. Groen is ook goed tegen hittestress. Het zorgt voor schaduw en verkoeling.
Op stedelijk niveau werkt Zwolle daarom aan een groenblauw netwerk. Het groene deel bestaat onder andere uit tuinen, parken, plantsoenen, geveltuinen, groene daken, meer bomen en bloemrijke bermen. Aaneengesloten vijvers, sloten, grachten en tijdelijke waterbergingen vormen het blauwe deel. Deze ‘ketting’ zorgt ervoor dat overtollig water beter wordt opgevangen.
Goed contact met inwoners
“De hitteproblematiek vinden we wat lastiger,” zegt De Groot. “Wat kun je nu precies doen om de gezondheidseffecten daarvan te verminderen? Via een klimaatkansenkaart brengen we dit in beeld. Wat is de afstand naar de dichtstbijzijnde koele plek? Dat willen we bijvoorbeeld laten zien voor de inwoners.”
“Goed contact met de inwoners is ons uitgangspunt. We betrekken de inwoners bij de groene stad. We willen graag dat inwoners meer inzicht krijgen in de effecten van klimaatverandering. In het project SensHagen zie je dat goed. Een project voor, door en met inwoners van de wijk Stadshagen.”
De inwoners meten in dit project zelf via een sensor in de tuin de temperatuur en luchtkwaliteit. De gegevens gaan naar het RIVM en het KNMI. Na een tijd meten ontstaat er een goed beeld van het lokale klimaat in de wijk. En kan de gemeente maatregelen ter verbetering nemen.
Creatieve oplossingen
De Groot ziet veel kansen binnen de klimaatadaptatie. “Ik draai het graag om: hoe kan woningbouw-ontwikkeling bijdragen aan de vermindering van effecten van klimaatverandering? Hoe helpt het elkaar? Dan komen collega’s eerder tot echt creatieve oplossingen.”
In samenwerking met Climate Campus ontwikkelt en deelt de gemeente Zwolle kennis. Climate Campus is een netwerk van overheden, onderwijs en onderzoeksinstellingen, ondernemers en maatschappelijke initiatieven. “Het is belangrijk om de problemen samen het hoofd te bieden,” zegt De Groot. “Als regio willen we een ‘demo-delta’ zijn, waar anderen profijt van hebben.”
In Zwolle zelf is de hashtag Buitengeluk in enthousiast gebruik. Lisa de Groot: “We vroegen ons af: waarom doen we dit allemaal? Het antwoord was: met het oog op buitengeluk. De kwaliteit van de leefomgeving, je eigen straat draagt bij aan de gezondheid. Met veel blauw en groen, maar ook door sociale cohesie en ontmoeting.”
